تاریخچه صنعت چرم و استفاده از آن در جهان
تاریخچه صنعت چرم و استفاده از آن در جهان
صنعت چرم یکی از قدیمی‌ترین صنایع بشری است که ریشه‌های عمیقی در تاریخ تمدن‌ها دارد. استفاده از چرم به‌عنوان ماده‌ای مقاوم و زیبا از دوران باستان تا کنون ادامه دارد و به ویژه در صنعت کیف و کفش جایگاه ویژه‌ای یافته است. در ایران نیز هنر چرم‌سازی و استفاده از آن در تولید محصولات مختلف دارای تاریخچه‌ای طولانی و غنی است. بررسی تاریخچه چرم و استفاده از آن در صنعت کیف و کفش نشان می‌دهد که این صنعت همواره در کنار تحولات فرهنگی و اقتصادی جوامع رشد کرده است و تا به امروز به عنوان یکی از مهمترین صنایع دستی و تجاری جهان به‌شمار می‌آید.
طلوع چرم در دوران ماقبل تاریخ و باستان
از اعماق دوران ماقبل تاریخ، جایی که بشر گام‌های اولیه خود را در مسیر تمدن برمی‌داشت، داستانی شگفت‌انگیز از نبوغ و انعطاف پذیری او به گوش رسیده است. این داستان از چگونگی تسخیر طبیعت و تبدیل پوست حیوانات به ماده‌ای ارزشمند و ماندگار به نام چرم روایت می‌کند. شواهد باستان شناسی در هوکسن انگلستان، گواه استفاده انسان از چرم در ۴۰۰ هزار سال پیش است. ابزار سنگی خراش‌دهنده‌ای به نام «لیسوآر» حکایتی از مهارت و صبر انسان‌های اولیه در پرداخت و نرم کردن پوست حیوانات برای تبدیل آن به چرمی کاربردی دارد.
در گذر زمان، این ماده چند منظوره نه تنها به‌عنوان پوششی برای محافظت در برابر شرایط سخت آب وهوایی، بلکه به عنوان ابزاری برای ساخت لباس، سرپناه و ابزار نیز مورد استفاده قرار می‌گرفت. در ادامه این مقاله، نگاهی به دوره‌های مختلف باستانی می‌اندازیم و به بررسی تاریخچه چرم و استفاده در صنعت کیف و کفش خواهیم پرداخت.
طلوع مد: سفری از نخستین بخیه‌ها تا لباس‌های چرمی (ماقبل تاریخ تا ۳۰۰۰ سال پیش از میلاد)
در دوران ماقبل تاریخ، جایی که بشر گام‌های اولیه خود را در مسیر تمدن برمی‌داشت، شاهد تولد مد و لباس به شکلی ابتدایی هستیم. چرم به‌عنوان ماده‌ای انعطاف‌پذیر و بادوام، نقشی اساسی در این تحول ایفا کرد. اگرچه زمان دقیق استفاده از چرم در لباس به طور قطعی مشخص نیست، اما شواهد نشان می‌دهد که انسان‌های اولیه از حدود ۸۲ هزار سال قبل از میلاد، از سوزن‌های استخوانی برای ایجاد سوراخ در پوست حیوانات استفاده می‌کردند. این اختراع نقطه عطفی در تاریخ چرم محسوب می‌شود و نشان‌دهنده آغاز استفاده از این ماده برای ساخت لباس و سرپناه است. در آن دوران، انسان‌ها برای محافظت بیشتر از خود در برابر سرما و خطرات محیطی، پوست‌ها و خزها را با هم ترکیب می‌کردند.
کشف اولین سوزن‌های دوخت با چشم در سیبری که قدمت آن به 33 هزار سال قبل از میلاد می‌رسد، تحولی انقلابی در صنعت چرم‌سازی به وجود آورد. این اختراع بشر را از استفاده صرف از سوراخ کردن با سوزن‌های استخوانی، به دوخت با نخ و سوزن ارتقا داد و امکان خلق طیف وسیع‌تری از لباس‌ها و اشیا را فراهم کرد. انسان‌های اولیه با خلاقیت و نوآوری خود، چرم را از ماده‌ای صرفا کاربردی، به عنصری در جهت بیان هویت و زیبایی تبدیل کردند و تاریخچه چرم و استفاده در صنعت کیف و کفش این‌گونه آغاز شد.
چرم در عصر برنز: رونق صنعت و نوآوری (۳۰۰۰ تا ۱۲۰۰ سال پیش از میلاد)
عصر برنز که به‌خاطر ابزار و سلاح‌های برنزی‌اش شناخته می‌شود، دورانی طلایی برای صنعت چرم بود. در کنار فلزکاری، هنر چرم کاری نیز از اهمیت بالایی برخوردار بود و کاربردهای متنوعی داشت. از چرم برای ساخت لباس، کفش، تجهیزات نظامی و حتی روکش مبلمان استفاده می‌شد. قدمت کهن‌ترین کفش چرمی کشف شده به حدود ۳۶۰۰-۳۰۰۰ سال قبل از میلاد می‌رسد. این کفش که از یک تکه چرم با سوراخ‌هایی برای بند ساخته شده بود، گواهی بر تسلط انسان در فرآوری و کاربرد چرم در آن دوران است.
در عصر برنز، از چرم به طور گسترده برای تولید پوشاک، ازجمله کلاه، شال، لباس‌های معمولی، کمربند، شلوار، جلیقه، شنل، پالتو و کیف استفاده می‌شد و همین امر، نقش مهمی در تاریخچه چرم و استفاده در صنعت کیف و کفش داشت. کتاب‌ها نیز با جلد چرمی صحافی می‌شدند و از تسمه و بندهای چرمی برای مصارف مختلف بهره می‌بردند.
در حوزه نظامی از چرم برای ساخت زره، محافظ بدن، زین اسب، سپر، ترکش و کیسه استفاده می‌شد. ابزارهای چرم کاری آن دوره شامل ابزارهای شکار مانند کمان و تیر، شانه‌های استخوانی برای موزدایی و سوزن‌های استخوانی برای دوخت پوست بود. جالب است که در کوه‌های آلپ، کفش‌هایی از پوست خرس و گوزن متعلق به یک شکارچی عصر برنز کشف شده است.
دفترچه‌های چرمی هند باستان: روایت ثروت، مقام و فرهنگ (۳۰۰۰ تا ۶۰۰ سال پیش از میلاد)
در اعماق تاریخ هند باستان، هنر چرم‌سازی نه تنها یک صنعت، بلکه روایت‌گر ثروت، مقام و جایگاه اجتماعی بود. چرم کاران ماهر از روش‌های مختلف دباغی برای خلق اشیای کاربردی و ضروری در زندگی روزمره مانند بطری‌ها، بندها، تسمه‌ها و بندهای چرمی استفاده می‌کردند.
استفاده از چرم در میان کاهنان و راهبان که اغلب صندل‌های چرمی می‌پوشیدند، نشان‌دهنده جایگاه ویژه این ماده در آن دوران بود. تاریخچه چرم و استفاده در صنعت کیف و کفش نشان می‌دهد که این ماده به نمادی از ثروت و قدرت تبدیل شده بود و تنها در دسترس افراد طبقات اجتماعی بالا قرار داشت.
حضور اشیای چرمی در مراسم و آیین‌های مذهبی، عمق نفوذ فرهنگی این ماده را در جامعه هند باستان آشکار می‌کند. چرم در این دوران نقشی فراتر از کاربردهای اولیه خود یافته بود و به عنصری جدایی‌ناپذیر از هویت، باورها و نظام طبقاتی آن جامعه تبدیل شده بود.
نقش چرم در مصر باستان (۲۷۰۰ تا ۳۵۰ سال پیش از میلاد)
هنر چرم‌سازی در مصر باستان که به ۲۷۰۰ قبل از میلاد بازمی‌گردد، گواهی بر تنوع و دوام این ماده است. چرم دباغی‌شده با گیاهان، به دلیل سختی و دوامش، برای ساخت کفش‌ها به کار می‌رفت؛ درحالی‌که، چرم نرم تر دباغی‌شده با آلومینیوم، برای لباس‌ها استفاده می‌شد. استفاده از چرم گیاهی در این دوره نقش پایدار آن در تاریخ چرم را نشان می‌دهد. صندل‌ها، چکمه‌ها و انواع دیگر کفش‌ها نیز از چرم ساخته می‌شدند، اما تنها افراد ثروتمند توانایی خرید این لوازم چرمی لوکس را داشتند؛ همچنین مصریان باستان از چرم برای ساخت دست نوشته‌ها و طومارها به طور گسترده‌ای استفاده می‌کردند، که نشان‌دهنده تنوع کاربرد چرم است.
چهره‌های مختلف چرم در چین باستان (۱۶۰۰ تا ۲۰۰ سال پیش از میلاد)
شواهد صنعت چرم‌سازی در چین باستان به ۱۶۰۰ قبل از میلاد بازمی‌گردد. چرم برای ساخت انواع مختلف اقلام، از لباس و کفش گرفته تا دیگر کالاها استفاده می‌شد. پوست گاو، کرگدن و گاومیش برای ساخت زره‌های چرمی به‌کار می‌رفت که نه تنها از جنگجویان، بلکه از اسب‌ها نیز در میدان نبرد با ساخت سپر و کلاه‌خود محافظت می‌کرد. زین‌های اسب که باور می‌رود درحدود اواسط هزاره اول قبل از میلاد، از آسیای مرکزی منشا گرفته‌اند نیز از چرم ساخته می‌شدند.
تاریخچه چرم و استفاده در صنعت کیف و کفش نشان می‌دهد که علاوه بر استفاده‌های محافظتی، از چرم برای مقاصد تزئینی نیز استفاده می‌شد. چرم با طرح‌های پیچیده، شکل داده یا مهر زده می‌شد تا در کیف‌ها، کیسه‌ها و لوازم جانبی به‌کار رود و نشان‌دهنده تنوع کاربرد و جذابیت زیبایی آن در اقلام روزمره بود.
تاریخچه چرم در عصر آهن (۱۲۰۰ تا ۲۳۰ سال پیش از میلاد)
با طلوع عصر آهن، چرم جایگاه خود را در ساخت لباس و لوازم جانبی پیدا کرد. کفش‌ها و صندل‌های عصر آهن با رسمیت چرمی، همراه با کمربند، پالتو و جواهرات همگی از این ماده چندکاره ساخته شدند.
کفش‌های عصر آهن، نمونه‌ای از استعداد صنعت چرم‌کاری در عصر آهن به‌شمار می‌رفتند. این کفش‌ها از یک تکه چرم ساخته شده بودند و چندین سوراخ برای بندهایی داشتند که اطراف مچ پا خم و در پشت بسته می‌شدند.
نقش چرم از کفش‌ها تا میدان‌های جنگ یونان باستان (۸۰۰ تا ۲۰۰ سال پیش از میلاد)
تاریخچه چرم و استفاده در صنعت کیف و کفش یونانیان نیز جالب‌توجه است. در یونان باستان، چرم ماده‌ای لوکس برای ساخت کفش‌هایی نرم مانند ابریشم بود. این شامل صندل‌های معروف یونان باستان و سپرهایی می‌شود که مقاومت کافی برای مقابله با سخت‌ترین نبردها را داشتند؛ همچنین از چرم برای ساخت کیسه‌هایی استفاده می‌شد که برای حمل گیاهان دارویی و ادویه‌جات طراحی شده بودند.
چرم در یونان باستان عنصری اساسی بود؛ زیرا برای اتصال و نگه داشتن بسیاری از اشیا استفاده می‌شد. از میدان جنگ تا بازار، تاثیر چرم در جامعه یونان باستان غیرقابل انکار بود.
تاریخچه چرم در رم باستان (۷۵۰ تا ۵۰۰ سال پیش از میلاد)
رومیان چرم را در آب نمک غرق می‌کردند و سپس روغنی را روی سطح آن می‌مالیدند تا نرم شود. نتیجه نهایی، چرمی انعطاف پذیر و مقاوم بود که برای تولید کفش‌ها، بوت‌ها، کمربند‌ها و لوازم جانبی ازجمله کیف‌های چرمی روم باستان، ایده‌آل بود. تاریخچه چرم و استفاده در صنعت کیف و کفش در رم نشان می‌دهد که کفش‌های پوشیده شده، نشان دهنده قدرت و وضعیت فرد کفش‌پوش بود. به‌عنوان مثال، سناتورها در روم با صندل‌های منحصربه‌فردی به نام کالسیوس سناتوریوس با چهار بند سیاه می‌پوشیدند، درحالی‌که، امپراتورها نیز کفش‌های والایی به نام موللئوس را می‌پوشیدند که با بندهای سرخ بسته می‌شد. برده‌ها نیز پابرهنه بودند.
تاریخچه چرم در دوران تاریک (۵۰۰ تا ۸۰۰ سال پس از میلاد)
دوران تاریک، دوره‌ای از تحولات و نوآوری‌ها در صنعت چرم‌سازی بود. در این دوره، کاربردهای چرم گسترش یافت و مهارت‌های مرتبط با فرآوری و ساخت اشیای چرمی به طور قابل توجهی ارتقا پیدا کرد. یکی از مهمترین تحولات در این دوره، مربوط به طراحی و ساخت کفش‌ها بود. بررسی تاریخچه چرم و استفاده در صنعت کیف و کفش نشان می‌دهد، در دوران تاریک شاهد تولید کفش‌هایی با طراحی بسته‌تر بودیم که از چند تکه چرم مجزا ساخته می‌شدند. این نوع ساخت در مقایسه با کفش‌های یک تکه رایج در گذشته، مزایای متعددی ازجمله دوام و پایداری بیشتر، تنوع و ظرافت در طراحی را به‌همراه داشت.
علاوه بر این، در این دوره شاهد رواج انواع مختلف کیف و بندهای چرمی در اندازه‌های گوناگون بودیم. شواهد باستان‌شناسی نشان می‌دهد که از چرم برای ساخت صندلی نیز استفاده می‌شده است.
چرم در عصر وایکینگ‌ها؛ کاربردی فراتر از لباس (۸۰۰ تا ۱۰۰۰ سال پس از میلاد)
در عصر وایکینگ‌ها چرم ماده‌ای حیاتی و همه‌کاره بود که کاربردهای فراوانی در زندگی روزمره و جنگ داشت. اگرچه پشم در ساخت لباس‌ها نقشی اساسی ایفا می‌کرد، اما چرم نیز جایگاه ویژه‌ای در میان وایکینگ‌ها داشت و از آن برای تولید طیف گسترده‌ای از اقلام ازجمله کفش، ابزار جنگی و تجهیزات محافظتی استفاده می‌شد.
برگی از تاریخچه چرم و استفاده در صنعت کیف و کفش نشان می‌دهد که وایکینگ‌ها به تنوع و کیفیت کفش‌هایشان معروف بودند. آن‌ها کفش‌هایی در اندازه‌ها و مدل‌های مختلف تولید می‌کردند که متناسب با فعالیت‌ها و نیازهای گوناگون طراحی شده بودند. ازجمله این کفش‌ها می‌توان به کفش‌های روزمره، کفش‌های کار، چکمه‌ها و کفش‌های مخصوص آب اشاره کرد.
چرم در عصر وایکینگ‌ها کاربردهایی فراتر از یک پاپوش داشت. وایکینگ‌ها از چرم برای ساخت کلاه، کمربند، کیف و کیسه استفاده می‌کردند. در عصر وایکینگ‌ها، زره‌های چرمی نیز نقش مهمی در محافظت از سربازان در میدان نبرد داشتند. این زره‌ها از چند لایه چرم ضخیم ساخته می‌شدند و گاه از فلز نیز برای تقویت آن‌ها استفاده می‌شد.
صنعت چرم در قرون وسطی (۱۰۰۰ تا ۱۳۰۰ سال پس از میلاد)
در دوران قرون وسطی، چرم جایگاه ویژه‌ای به عنوان یک ماده ارزشمند و چندکاره در سراسر اروپا پیدا کرد. این ماده نه تنها به دلیل استحکام و پایداری، بلکه به دلیل زیبایی و تنوع در رنگ و طرح، به‌طور گسترده‌ای در ساخت لباس‌ها، کفش‌ها و اشیای تزئینی مورد استفاده قرار می‌گرفت. صنعت‌گران چرم‌کار در این دوره با بهره گیری از تکنیک‌های مختلف، چرم را به بهترین نحو فرآوری و پرداخت می‌کردند. ازجمله این روش‌ها می‌توان به تمیز کردن چرم با نمک و روغن، دباغی با مواد گیاهی و معدنی و رنگ آمیزی و تزئین آن با نقوش و طرح‌های مختلف اشاره کرد.
چرم در قرون وسطی فقط به‌عنوان یک ماده کاربردی برای پوشاک و لوازم روزمره استفاده نمی‌شد، بلکه نمادی از ثروت، مقام و موقعیت اجتماعی نیز به شمار می‌رفت. افراد ثروتمند و اشراف زادگان از لباس‌ها و اشیای چرمی نفیس و تزئین شده برای نشان دادن جایگاه اجتماعی خود استفاده می‌کردند.
چرم در دوران رنسانس؛ شکوه، ظرافت و نوآوری (۱۳۰۰ تا ۱۶۵۰ سال پس از میلاد)
دوران رنسانس (۱۳۰۰ تا ۱۶۵۰ میلادی) نشان دهنده رشد فرهنگی و هنری قابل توجه در اروپا بود که باعث گسترش صنایع دستی و هنر چرم کاری شد. بررسی تاریخچه چرم و استفاده از آن در صنعت کیف و کفش نشان می‌دهد که چرم در این دوره به‌عنوان ماده‌ای محبوب برای صنایع دستی و ابزار زندگی مورد استفاده قرار گرفت. صنایع چرمی به ویژه در مناطقی مانند توسکانی و فلورانس پررنگ شدند و از آن برای ساخت محصولاتی ازجمله کفش، کمربند، لباس، کیف و انواع ابزار نظامی استفاده می‌شد.
این دوره شاهد استفاده گسترده از متریال‌های لوکس مانند ابریشم و مخمل در اکسسوری‌ها و لوازم چرمی برای طبقه اشراف و ثروتمندان بود. هنر چرم‌کاری در رنسانس به شیوه‌هایی که علاوه بر کاربری کارآیی، جنبه‌های هنری نیز داشت، توسعه یافت.
تاریخچه چرم در عصر روشن‌اندیشی (۱۶۵۰ تا ۱۷۶۰ سال پس از میلاد)
در عصر روشن‌گری، صنعت چرم در جهان به تحولات اجتماعی-سیاسی نظیر گسترش صنعتی و قدرت‌های جهانی پاسخ داد. انگلستان به‌منظور کنترل تجارت چرم تلاش کرد تا مستعمرات آمریکا را تحت‌نظر خود قرار دهد. فرانسه در تولید کفش‌های مد روز پیشرو بود و اسپانیا زره‌های چرمی با کیفیت بالا تولید می‌کرد. محصولات چرمی ازجمله کیف، کلاه، کفش، کمربند و ملزومات نظامی در این دوره مورد استفاده قرار می‌گرفتند؛ همچنین چرم برای تزئینات مختلف ازجمله صحافی کتاب و زینت قاب‌ها به‌کار می‌رفت.
چرم در دوران انقلاب صنعتی (۱۷۶۰ تا ۱۸۴۰ سال پس از میلاد)
در انقلاب صنعتی، صنعت چرم‌سازی دچار تحولات چشم‌گیری شد. با ظهور ماشین‌آلات و فرایندهای صنعتی، تولید چرم به‌شدت افزایش یافت و به صنعتی پر رونق تبدیل شد. این دوره با ورود فنون جدید به صنعت چرم کاری همراه بود و استفاده از چرم به‌عنوان ماده اصلی برای تولید کفش، کیف، کمربند و لوازم جانبی دیگر گسترش یافت.
تکنولوژی‌های جدید نظیر مخازن رنگ و ماشین‌آلات برای برش چرم، بهره وری بالاتری را ممکن ساختند؛ همچنین این دوره به شکوفایی تجارت جهانی چرم منجر شد و امکان دسترسی به چرم نیز بهتر و گسترده تر شد. انقلاب صنعتی، برگ زرینی در تاریخچه چرم و استفاده در صنعت کیف و کفش محسوب می‌شود.
تاریخچه چرم از عصر ویکتوریا تا دنیای مدرن امروزی (۱۸۴۰ سال پس از میلاد تا کنون)
از عصر ویکتوریا تا دوران پیشرفت و دنیای مدرن، صنعت چرم دچار تغییر و تحولات اساسی شده است. در این دوره، با پیشرفت تکنولوژی و صنعت، تولید چرم به صورت صنعتی و با استفاده از ماشین‌آلات رواج یافت. استفاده از چرم به‌عنوان ماده اصلی برای تولید محصولات مختلف مانند کفش، کیف، کمربند، جاکت و دیگر لوازم به اوج خود رسید؛ همچنین فنون جدیدی در زمینه تراش و دوخت چرم به وجود آمد که بهبود قابل توجهی در کیفیت و طراحی محصولات چرمی ایجاد کرد. تجارت بین‌المللی چرم نیز گسترش یافت و این صنعت به یکی از مهم ترین بخش‌های اقتصادی جهان مدرن تبدیل شد. این دوره شاهد تاثیربخشی چرم در مد و فرهنگ جهانی بود که تا به امروز هم ادامه دارد.
در سال‌های اخیر، شاهد افزایش استفاده از چرم مصنوعی، لاستیک و پلاستیک به‌جای چرم طبیعی در تولید محصولات مختلف هستیم. این امر به‌طور طبیعی تقاضا برای چرم طبیعی را کاهش داده است؛ اما باوجود گرایش به جایگزین‌های چرم، این ماده به دلیل ویژگی‌های منحصربه فرد و کالاهای با کیفیتی که می‌توان با استفاده از آن تولید کرد، همچنان از جایگاه ویژه‌ای برخوردار است. چرم طبیعی از نظر استحکام، دوام، زیبایی و تنوع مزایای بسیاری دارد که آن را به ماده‌ای ایده‌آل برای تولید طیف گسترده‌ای از محصولات تبدیل می‌کند.
چرم: داستانی که هرگز کهنه نمی‌شود
تاریخچه چرم و استفاده در صنعت کیف و کفش از دیرباز تا به امروز، شاهد تکامل و پیشرفت چشم‌گیری بوده است. از ابتدای ظهورش در فرهنگ‌های باستانی و استفاده در لباس‌ها و لوازم جانبی، چرم به عنوان یکی از مواد اصلی و محبوب در صنعت کیف و کفش وارد شد. با پیشرفت تکنولوژی و روش‌های نوین در فرایند تهیه و فراوری، کیفیت و استحکام چرم بهبود یافته است و طراحان و تولیدکنندگان قادر به ارائه محصولاتی با کیفیت عالی و طراحی‌های متنوع شدند. امروزه، استفاده از چرم در صنعت کیف و کفش نه تنها نمادی از استحکام و دوام است، بلکه به‌عنوان نمادی از سلیقه و لوکسیته نیز شناخته می‌شود. پیوستن به روند نوآوری و پذیرش تغییرات فنی و طراحی، ادامه دارد و انتظار می‌رود که این صنعت ارزشمند به طور مستمر در آینده نیز تکامل و رشد خود را ادامه دهد.
